Ai Ai Ai, gaat dat wel goed komen?

Ai roept vragen op binnen CMD. Studenten en docenten worstelen met de vraag of en hoe ze AI kunnen gebruiken zonder principes te schenden. Dit artikel erkent zes veel gehoorde bezwaren tegen Ai en biedt handvatten om er verantwoord mee om te gaan. Ai negeren of verbieden kan ook, maar er zijn ook zo veel kansen die we graag met elkaar willen verkennen.

Hendrik Postma

De meest gehoorde bezwaren

• Impact op het milieu
• Privacy issues
• Werkgelegenheid
• Schending van auteursrecht
• Bias en Discriminatie
• Desinformatie

Milieu-impact: Het trainen van AI-modellen verbruikt enorme hoeveelheden energie en water voor koeling van datacenters. Een enkele training van een groot taalmodel kan evenveel CO2 uitstoten als honderden vliegreizen. Dit bezwaar is terecht. De technologie heeft een meetbare voetafdruk die niet genegeerd mag worden.

Privacy: AI-systemen verzamelen data om te functioneren. Gebruikers weten vaak niet wat er met hun invoer gebeurt, waar het opgeslagen wordt of wie toegang heeft. Het bezwaar is terecht, vooral bij systemen die persoonlijke of gevoelige informatie verwerken.

Werkgelegenheid: Werknemers vrezen dat AI hun werk overneemt of devalueert. Ontwerpers, schrijvers en developers zien taken die zij uitvoeren nu gedaan worden door algoritmes. Dit bezwaar heeft grond. Taken verdwijnen of veranderen, en niet iedereen kan of wil meebewegen.

Auteursrecht: AI wordt getraind op werk van ontwerpers, schrijvers en kunstenaars zonder toestemming. Makers zien hun stijl of content gekopieerd zonder erkenning of compensatie. Dit bezwaar is terecht en juridisch nog niet opgelost.

Bias en discriminatie: AI leert van menselijke data en neemt daarom vooroordelen over. Gezichtsherkenning werkt slechter bij donkere huidtinten, recruitmenttools discrimineren vrouwen. Dit bezwaar is bewezen en heeft impact op mensen.

Desinformatie: AI kan overtuigende teksten, beelden en video’s genereren die vals zijn. Deepfakes en propaganda ondermijnen vertrouwen. Dit bezwaar is terecht en wordt urgenter naarmate de technologie toegankelijker wordt.

Omgaan met de bezwaren

Genoeg redenen om Ai te negeren, verbieden of te verafschuwen. Maar dat is wel erg makkelijk gezegd. De nuance in het verhaal ligt op het vlak van erkennen dat er ook kansen zijn. Denk aan:

Kansen van AI

In de gezondheidszorg detecteert AI ziektes als kanker eerder en nauwkeuriger dan mensen kunnen. Scans worden geanalyseerd in seconden en patronen worden herkend die artsen over het hoofd zien. Patiënten krijgen sneller diagnoses en behandelingen kunnen eerder starten. AI helpt ook bij het voorspellen welke behandeling bij welke patiënt het beste werkt, wat leidt tot persoonlijkere zorg.

Bij medicijnontwikkeling versnelt AI het proces van jaren naar maanden. Traditioneel duurt het ontwikkelen van een medicijn tien tot vijftien jaar. AI simuleert hoe moleculen reageren, voorspelt bijwerkingen en identificeert kandidaten die verder getest moeten worden. Dit scheelt tijd en geld, en betekent dat levensreddende medicijnen sneller bij patiënten komen.

Voor quantum technologie helpt AI bij het oplossen van complexe berekeningen en het optimaliseren van quantum algoritmes. Deze combinatie kan doorbraken mogelijk maken in materiaalonderzoek, cryptografie en klimaatmodellering. Problemen die nu onoplosbaar zijn worden toegankelijk.

In onderzoek analyseert AI datasets die te groot zijn voor mensen. Klimaatwetenschappers gebruiken AI om patronen in weerdata te vinden, biologen ontdekken nieuwe soorten door analyse van miljarden genetische sequenties, astronomen identificeren exoplaneten in telescoopdata. Dit versnelt wetenschappelijke ontdekkingen.

Bij toegankelijkheid maakt AI technologie bruikbaar voor mensen met beperkingen. Tekst wordt omgezet naar spraak voor blinden, gebarentaal wordt vertaald naar tekst, spraakherkenning helpt mensen met motorische beperkingen computers te bedienen. AI democratiseert toegang tot informatie en communicatie.

In onderwijs biedt AI gepersonaliseerde leertrajecten. Studenten krijgen uitleg op hun tempo en niveau, leemtes worden geïdentificeerd en aangepakt, en docenten krijgen inzicht in waar studenten vastlopen. Dit maakt leren effectiever en efficiënter.

Voor duurzaamheid optimaliseert AI energienetwerken, voorspelt het onderhoudsbehoefte van windmolens, en berekent het routes die brandstof besparen. Datacenters gebruiken AI om hun eigen energieverbruik te verlagen. Deze toepassingen helpen bij de transitie naar een duurzamere economie.

In creatieve vakken, waaronder CMD, fungeert AI als sparringpartner en versneller. Designers genereren variaties op concepten, schrijvers overwinnen writers block, developers automatiseren repetitief werk. Dit geeft ruimte voor strategie, creativiteit en menselijke beoordeling die AI niet kan overnemen.

Bij rampenhulp analyseert AI satellietbeelden om schade te beoordelen, voorspelt het waar hulp nodig is, en coördineert het logistiek. Na aardbevingen, overstromingen of branden helpt dit reddingswerkers sneller reageren en meer levens redden.

In taalondersteuning doorbreekt AI communicatiebarrières. Vertalingen gebeuren real-time, mensen met verschillende talen kunnen samenwerken, en kennis wordt toegankelijk ongeacht je moedertaal. Dit verbindt mensen en culturen.

Voor wetenschappelijke simulaties modelleert AI klimaatverandering, pandemische verspreiding, verkeersstromen en stedelijke ontwikkeling. Beleidsmakers kunnen scenario’s doorrekenen voordat ze beslissingen nemen, wat betere planning mogelijk maakt.

Deze kansen staan niet los van de bezwaren. Ze rechtvaardigen niet automatisch elk gebruik van AI. Maar ze laten zien waarom negeren geen optie is. De uitdaging is om de kansen te benutten terwijl we de bezwaren serieus nemen.

Hoe nu verder?

Per bezwaar geven we een perspectief die het gebruik niet goed praat, maar wel een handelingsperspectief geeft.

Milieu-impact: kies bewust. Gebruik AI alleen wanneer het toegevoegde waarde heeft. Voor een simpele tekst hoef je geen groot model te raadplegen. Kies waar mogelijk voor providers die transparant zijn over energie-gebruik en compensatiemaatregelen. Binnen onderwijs: bespreek de afweging openlijk. Laat studenten nadenken over wanneer AI-gebruik de impact rechtvaardigt.

Privacy: wees kritisch met data. Voer geen vertrouwelijke informatie in bij publieke AI-tools. Leer het verschil tussen tools met en zonder dataretentie. Gebruik binnen projecten tools waarbij je controle hebt over data of werk met lokale modellen. Maak privacy-overwegingen onderdeel van ontwerpprocessen.

Werkgelegenheid: ontwikkel nieuwe vaardigheden. AI vervangt taken, geen functies. CMD’ers die AI kunnen sturen, beoordelen en integreren blijven relevant. Besteed aandacht aan prompten, curatie, contextbegrip en strategie. Dit zijn vaardigheden die AI niet vervangt maar versterkt. Wie AI negeert, mist de kans om zich te ontwikkelen tot professional die technologie inzet in plaats van erdoor ingehaald te worden.

Auteursrecht: wees transparant. Verberg niet dat je AI hebt gebruikt. Geef aan wat je zelf hebt gemaakt en waar AI heeft ondersteund. Binnen onderwijs: maak duidelijke afspraken over wanneer en hoe AI gebruikt mag worden. Leer nadenken over eigenaarschap en erkenning. Volg ontwikkelingen rond wetgeving en pas je werkwijze aan.

Bias: blijf kritisch. Accepteer geen AI-output zonder controle. Test of resultaten verschillende groepen eerlijk behandelen. Leer vragen stellen bij wat AI produceert. Wie is er niet vertegenwoordigd? Wiens perspectief ontbreekt? Maak bias-checks onderdeel van kwaliteitscontrole bij projecten.

Desinformatie: bouw verificatie in. Gebruik AI niet om content te maken zonder bronvermelding of context. Leer herkennen wanneer iets AI-gegenereerd is. Bouw checks in: klopt deze informatie? Is dit consistent? Binnen CMD betekent dit dat concepten voor campagnes of content altijd getoetst worden op waarheid en eerlijkheid.

Worden we beschermd door de Ai Act van de EU?

De AI Act beschermt tegen enkele van deze bezwaren, maar zeker niet tegen allemaal.

https://www.perplexity.ai/search/hoe-zit-het-met-auteursrechten-4sWRkTHMStC_gsrY9k55Rw#2

Milieu-impact De AI Act raakt dit bezwaar nauwelijks. Er staan geen eisen voor energieverbruik, watergebruik of CO2-uitstoot in de wet. Dit blijft buiten de scope van de regelgeving. Leveranciers hoeven geen rapportages te doen over hun ecologische voetafdruk.

Privacy Hier biedt de Act wel bescherming. AI-systemen moeten voldoen aan bestaande privacywetgeving zoals de AVG. Voor hoogrisicogevallen gelden extra eisen rond databeheer en documentatie. Gebruikers moeten geïnformeerd worden wanneer ze met AI interacteren. Systemen die biometrische data verwerken vallen onder strenge controle. Realtime gezichtsherkenning in publieke ruimtes is in principe verboden, met uitzonderingen voor opsporing van misdrijven.

Werkgelegenheid Dit bezwaar wordt niet geadresseerd. De Act gaat niet over arbeidsmarkt of economische gevolgen van automatisering. Dat blijft een kwestie voor arbeidsrecht en sociaal beleid, niet voor AI-regelgeving.

Auteursrecht De Act raakt dit zijdelings. Aanbieders van generatieve AI moeten transparant zijn over welke trainingsdata ze gebruiken. Ze moeten openbaar maken dat ze auteursrechtelijk beschermd materiaal hebben gebruikt. Maar de Act lost niet op of dat gebruik rechtmatig is. Die discussie speelt zich af in auteursrechtzaken en andere wetgeving. De transparantie-eis geeft makers wel handvatten om te zien of hun werk is gebruikt.

Bias en discriminatie Dit is een kernpunt van de Act. Hoogrisicogevallen zoals recruitmenttools, kredietbeoordeling of toegang tot voorzieningen moeten getest worden op discriminatie. Systemen moeten representatieve datasets gebruiken en organisaties moeten aantonen dat ze bias hebben gemitigeerd. Er komt toezicht op naleving en boetes bij overtredingen. Dit biedt concrete bescherming, al blijft de effectiviteit afhangen van handhaving.

Desinformatie De Act vereist dat AI-gegenereerde content gemarkeerd wordt. Deepfakes en synthetische media moeten herkenbaar zijn voor gebruikers. Dit geldt voor tekst, beeld, audio en video. Chatbots moeten aangeven dat ze geen mens zijn. Deze transparantie helpt mensen om te herkennen wanneer ze met AI-content te maken hebben. Of dit desinformatie effectief tegengaat hangt af van naleving en bewustzijn van gebruikers.

Algemene werking De Act hanteert een risicogebaseerde benadering. Systemen met onacceptabel risico worden verboden, denk aan social scoring door overheden. Hoog risico systemen moeten aan strenge eisen voldoen voordat ze op de markt mogen. Er komt toezicht per lidstaat en sancties bij overtredingen kunnen oplopen tot miljoenen of een percentage van de omzet.

Beperkingen De Act treedt gefaseerd in werking tussen 2025 en 2027. Veel details moeten nog uitgewerkt worden in implementatiewetgeving. Handhaving vergt capaciteit en expertise bij toezichthouders die nog opgebouwd moet worden. En zoals gezegd: milieu en werkgelegenheid vallen buiten scope.

De Act biedt bescherming tegen discriminatie en desinformatie, en versterkt privacy. Maar voor milieu-impact, werkgelegenheid en auteursrecht moeten we andere instrumenten inzetten.

Slot

De bezwaren tegen AI zijn reëel en vragen om bewuste keuzes. Maar negeren is geen optie. CMD’ers die leren werken met AI terwijl ze rekening houden met impact, privacy en eerlijkheid, positioneren zich als professionals die technologie verantwoord inzetten. De vraag is niet of we AI gebruiken, maar hoe.